Frímúrarar nútímans

Árið 1118, tuttugu árum eftir að krossfarar unnu Jerúsalem, komu nokkrir franskir riddarar á fund patríarkans í borginni, en hann fór með æðstu kirkjuvöld á þessum slóðum, og unnu tvöfalt heit í hans viðurvist. Annars vegar hétu þeir að halda hinar almennu reglur kristinna munka, það er um skírlífi, fátækt og hlýðni. Hins vegar sóru þeir að verja Landið helga með vopnum og vernda pílagríma, er þangað kæmu.


Refill sem sýnir Musterisriddara.
Þetta varð upphaf kristinnar riddarareglu er fékk nafnið Musterisriddararnir af því að þeir settust að innan marka Jerúsalemsborgar þar sem musteri Salómons hafði staðið forðum. Kjörorð Musterisriddaranna var síðar alkunnugt og sungið af kristnum mönnum víða um Vesturlönd: „Non nobis, sed nomini Domini gloria“ eða „ekki okkur, heldur nafni Drottins sé dýrðin“.

Þjóðhöfðingjar og aðrir velunnarar auðguðu regluna með stórgjöfum. Með tímanum urðu Musterisriddararnir 20.000 að tölu og þekktir fyrir kjark sinn og kærleiksþjónustu. Smám saman varð reglan stórauðug og komst yfir jarðeignir víðs vegar um Vesturlönd, einkum þó í Frakklandi þar sem hún átti meira en 10.000 herragarða. Þegar fram liðu stundir ráku Musterisriddararnir verslun með vörur frá Austurlöndum og fluttu pílagríma sjóleiðis austur yfir hafið. Þeir ráku líka bankaþjónustu og hverskonar önnur viðskipti.

Öfundlaust varð veldi Musterisriddaranna ekki, eins og síðar átti eftir að koma fram. Með falli Landsins helga í hendur múslíma árið 1291 var tilverurétti Musterisriddaranna stefnt í tvísýnu og þessi tilvistarkreppa varð reglunni að falli. Páfinn í Róm og Filippus Frakkakonungur, sem kallaður var hinn fríði, blésu til ofsókna gegn Musterisriddurunum. Voru þeir ákærðir fyrir hvers konar upplognar sakir. Með þeim ósköpum hófst harmsaga sem engir síðari tíma sagnfræðingar hafa getað skýrt á annan veg en þann, að undirrótin hafi verið fégræðgi og valdafíkn páfans og Frakkakonungs, sem báðir girntust hinn mikla auð Musterisriddaranna og vildu hnekkja veldi þeirra.


Musterisriddarar brenndir á báli. Mynd úr handriti frá 15. öld.
Árið 1307 voru reglubræður í Frakklandi handteknir í stórum hópum, þeir bornir ýmsum sökum og pyntaðir til játninga. Eftir sýndarréttarhöld og miklar pyntingar voru þeir brenndir í þúsunda tali um alla Evrópu, meðal annars síðasti stórmeistari reglunnar Jacques de Molay. Árið 1312 bannaði páfinn Musterisregluna. Leið regla þeirra undir lok að svo búnu.

Eða svo skyldu menn ætla. Ýmsir halda því þó fram að allstór hópur musterisriddara hafi sloppið undan ofsóknunum á meginlandi Evrópu og yfir til Bretlandseyja. Er sú saga rakin í bók höfundar Ragnarök og tilgreindar þær heimildir sem að baki liggja.

Samkvæmt þeim eiga Musterisriddarar að hafa fengið hæli hjá Robert Bruce, konungi Skotlands, sem um þær mundir átti í miklum útistöðum við Englendinga. Í Skotlandi hafi þeir síðan starfað um aldir samkvæmt þessari kenningu. Árið 1314 háði Bruce mikla orrustu við Englendinga við Bannocburne og fór með sigur af hólmi með hjálp Musterisriddara. Í þakklætisskyni við þá á Bruce að hafa stofnað leynireglu fyrir Musterisriddara þannig að þeir gætu starfað áfram í skjóli. Varð sú leyniregla síðan grunnurinn að Frímúrarahreyfingunni. Fyrsta regla hinna nýju Musterisriddara, sem þannig varð fyrsta regla Frímúrara var því sett á laggirnar í Skotlandi undir Robert Bruce árið 1314 og hét Kilwinning.

Samkvæmt sömu frásögn fengu Musterisriddarar einnig skjól og vernd í Portúgal. Að vísu var hreyfing þeirra leyst upp árið 1312. En aðeins sex árum síðar gekk hún í endurnýjun lífdaga undir heitinu Riddarar Jesú Krists, eða einfaldleg Regla Jesú Krists. Veitti nýr páfi, Jóhannes XXII, reglunni viðurkenningu árið 1319. Þannig lifðu Musterisriddarar af í leynum allt til tuttugustu aldar.

Heimildir:

• Armstrong, Karen: A History of God, New York 1994.
• Armstrong, Karen: The Battle for God, New York 2000.
• Chadwick, Henry: The early Church, USA 1978.
• Einar Sigurbjörnsson: Credo - Kristin trúfræði, H.Í. 1989.
• Frímúrarareglan á Íslandi, 50 ára, Oddi 2001.
• Grimbergs verdenshistorie - bind 6, korstog, kejser og pave, Dk 1960.
• Hancock, Graham: The Sign and the Seal, USA 1992.
• Kung, Hans: The Catholic Church - a short history, USA 2001.
• Oldenbourg, Zoé: The Crusades, GB 1966.
• Southern, R.W: Western Society and the Church in the Middle Ages, Penguin 1979.
• Ullmann, Walter: Medieval Political Thought, London 1975.
• Þórhallur Heimisson: Ragnarök - 10 örlagaríkustu orustur Vesturlanda, Hólar 2005.

Myndir:

• Past and Present Tapestries